Gazneliler’de de bütün çağdaşları gibi veliahtlık müessesesi olmakla beraber bunun tahta çıkış için her zaman etkili olmadığı anlaşılıyor. Çünkü sülâlenin on yedi hükümdarından sadece üç tanesi (III. Mesud, Hüsrevşah, Hüsrev Melik) sulh içinde tahta oturmuştur.
Gazne, daha önceden önemsiz ve küçücük bir şehir iken Gazneliler zamanında İslam ve Hint medeniyetlerinin birleştiği önemli bir bölge haline gelmiştir. Pek çok mimari eserle donatılan ve Asya’nın en büyük kültürel merkezlerinden biri haline gelen şehir, Büyük Selçuklu mimarisi ve sanatında etkili olduğu gibi Hindistan’da gelişecek olan İslami-Türk sanatına da temel oluşturmuştur.
Gazneliler devrinde Müslüman bir hükümdarda bulunması gereken siyasî, idarî ve askerî vasıfların yanında, sultanların adalet, cömertlik vb. özellikleri de taşıması, bunlardan da öte ilmî, edebî ve dinî terbiye almış olmaları gerekliydi…
Tarihî olarak, ciddi bir askerî gücün hemen hemen binlerce kilometrelik zorlu yolu aşıp, ciddi bir şekilde tahkim edilmiş müstahkem mevkileri kuşatıp ele geçirmesi ve siyasi mevcudiyet kurmasının anlaşılmasında, karşı tarafın durumu büyük bir önem arz etmektedir…
İslam medeniyetinin en küçük birimi olan birey, Allah-insan-tabiat ile ilgili düşünceyi yeniden inşa eden tevhid merkezli bir değişimin eseridir…
Haçlı Seferleri düşüncesinin doğuşunda günümüze kadar dinî motif vurgulanmış olsa da, seferlerin meydana geldiği Orta Çağ Avrupa toplumunu zorlayan unsurlar aslında siyasal, sosyal, çoğunlukla ekonomik ve kısmen askerî nedenlerdir. Batılılarca bu hareketin en önemli unsuru olarak ileri sürülen dinî motif ve vurgular ise, sadece itici bir güç olmuştur.
Peygamber Efendimizin (571-632) vefatının ardından İslamiyet’in farklı coğrafyalara yayılması ile Müslümanları zapt etmek zorlaşmaya başlamış, zamanla ümmet ve ashap arasında bazı ayrılıklar meydana gelmiştir. Evvela bu durum ilk olarak Kur’an’ın anlaşılması noktasında yaşanmıştır. Kimileri sadece anlamda lafzi manasını göz önünde tutarken bazıları ise bâtıni anlamını ele almış, kimisi ise ikisinin de birden alınması gerektiğini öne sürmüştür…
Anlam ile özgürlük, kural ile yaratıcılık, düzen ile tercih imkânı arasında mutlak bir çatışma olmak zorunda değildir. Özgürlük olmadan anlamlı eylemde bulunulamaz. Özgür olmayan kişi anlamlı bir hayat yaşayamaz. Anlam olmadan ise gerçek anlamda özgürleşilemez. Belli bir hedefe ulaşmak için belli kurallara uymak, özgürlüğü ortadan kaldırmaz, tersine disiplinize eder ve hedefe odaklar…
Bireyin eylemleri manevi bir gücün kontrolü altındadır. Bundan dolayı değişimler dinî düşünceyle birlikte doğan manevi güçten kaynaklanır. Bu aşamada, kendine özgü nitelikleri yitirmeden bölünemeyen tek varlık olan birey, bütünleşmiş insan hâline gelecektir. Çünkü toplumun tarihsel dönüşümü, bütünleşmeyi başarabilen insan ile başlar.
Medeniyet akıl ve irade melekesini kullanabilen insanların kurdukları ilişki ile ortaya çıkar. Bu ilişkideki temel yapı taşları olan seviye ve biçim, medenî olmak ve medeniyet kurmanın zeminini oluşturacaktır.